dvādaśa āyatanāni

Les douze sources de perception, les douze bases de connaissance, les douze sphères de connaissance

Selon les facultés d’entendement ou le caractère de ses disciples, le Buddha a introduit et exposé le non-soi de l’individu གང་ཟག་གི་བདག་མེད། selon trois approches plus ou moins détaillées : à travers les cinq agrégats ཕུང་པོ་ལྔ།, les douze sources de perception, ou les dix-huit éléments ཁམས་བཅོ་བརྒྱད།. Il s’agit ici d’une description médiane.

De manière générale, les douze sources de perception recouvrent l’intégralité des phénomènes, permanents et impermanents. Ces sources de perception སྐྱེ་མཆེད། sont composées de :

1-6. ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག Six sources internes.

1. མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད། Source de l’œil.

2. རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད། Source de l’oreille.

3. སྣའི་སྐྱེ་མཆེད། Source du nez.

4. ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད། Source de la langue.

5. ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད། Source du corps, source du toucher.

6. ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད། Source du mental.

7-12. ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག Six sources externes.

7. གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད། Source des formes.

8. སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད། Source des sons.

9. དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད། Source des odeurs.

10. རོའི་སྐྱེ་མཆེད། Source des goûts.