སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་བརྒྱ་རྩ་བཅུ།

Les cent dix aspects de la souffrance, les cent dix souffrances

Elles sont répertoriées dans Les Terres des héros de l’Eveil, le Bodhisattvabhūmi བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ས།  et constituent les objets de méditation à travers lesquels les héros de l’Eveil བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ། développent la grande compassion སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ། et la portent à la perfection :

1-55. Un premier groupe de cinquante-cinq aspects de souffrances.

1. Un aspect de souffrances :

1. བྱེ་བྲག་མེད་པར་འཇུག་པའི་སྡུག་བསྔལ། pravṛttiduḥkha/ La souffrance de l’engagement indifférenciée.

« Tous les êtres [du cycle des existences] sont engagés dans une souffrance continuelle. »

2-3. Deux aspects de souffrances :

2. དགའ་བའི་དངོས་པོ་གང་དག་འགྱུར་ཞིང་གཞན་དུ་འགྱུར་བ་ལས་སྡུག་བསྔལ་སྐྱེ་བ། La souffrance due au changement et à la transformation de n’importe quel objet de plaisir.

3. རྣམ་པར་སྨིན་པ་རྨོངས་པ་ཅན་གྱི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’obscurité mentale à pleine maturité.

« Lorsque des sensations physiques douloureuses intenses adviennent, l’obscurité mentale fait s’identifier au corps, ou fait saisir le corps en tant que mien, ce qui entraîne une profonde détresse. L’une ou l’autre de ces deux souffrances fait expérimenter des sensations pénibles du corps comme de l’esprit. »

4-6. Trois aspects de souffrances. Elles correspondent aux trois souffrances སྡུག་བསྔལ་གསུམ། :

4. སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ། duḥkha duḥkhatā/ La souffrance manifeste.

5. འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ། saṃskāra duḥkhatā/ La souffrance inhérente à l’existence conditionnée.

6. འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། vipariṇāma duḥkhatā/ La souffrance du changement.

7-10. Quatre aspects de souffrances. Il convient de les distinguer des quatre souffrances སྡུག་བསྔལ་བཞི། :

7. འབྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la séparation.

« Il s’agit de la souffrance qui apparaît du fait d’être séparé de ce qui nous est cher. »

8. རྒྱུན་ཆད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de l’interruption.

« Il s’agit de la souffrance de reprendre naissance du fait de mourir et de rejeter une classe similaire རིས་མཐུན་པ།. »

9. རྒྱུན་གྱི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la continuité.

« Il s’agit de la souffrance qui provient de reprendre naissance après être mort encore et encore. »

10. གཏན་དུ་སྡུག་བསྔལ་བ། La souffrance perpétuelle.

« Il s’agit de la souffrance cinq agrégats saisis ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོ་ལྔ། des êtres qui n’ont pas encore atteint l’au-delà des peines མྱ་ངན་ལས་འདས་པ།. »

11-15. Cinq aspects de souffrances. Il s’agit des souffrances qui ont pour condition le lien étroit ཀུན་དཀྲིས། de l’aspiration pour les objets de désir འདོད་པ་ལ་འདུན་པ།  :

11. གནོད་སེམས། vyāpāda/ La malveillance.

12. རྨུགས་པ་དང་གཉིད། styāna nidrā/ Torpeur et sommeil.

Voir la torpeur རྨུགས་པ། et le sommeil གཉིད།.

13. རྒུད་པ། vipatti/ Le déclin.

14. འགྱོད་པ། kaukṛtya/ Le regret.

15. ཐེ་ཚོམ། kaukṛtya/ Le doute.

16-21. Six aspects de souffrances. Il convient de les distinguer des six souffrances སྡུག་བསྔལ་དྲུག  :

16. ངན་སོང་གི་རྒྱུ་རྟེན་པའི་ཕྱིར་རྒྱུའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causale qui sert de support et de cause aux états infortunés.

Voir états infortunés ངན་སོང་།.

17. ངན་སོང་དུ་སྐྱེས་པའི་ཕྱིར་འབྲས་བུའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། La souffrance résultante, qui advient d’avoir pris naissance dans des états infortunés.

18. ལོངས་སྤྱོད་ལས་བརྩམས་ཏེ་ཡོངས་སུ་ཚོལ་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de se donner du mal pour obtenir des possessions.

19. བསྲུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance pour les préserver.

20. ཆོག་མི་ཤེས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de l’insatisfaction.

21. མེད་པར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du manque.

22-28. Sept aspects de souffrances. Elles sont équivalentes aux sept souffrances des êtres humains མིའི་སྡུག་བསྔལ་བདུན།  :

22. སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la naissance.

23. རྒ་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du vieillissement.

24. ན་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la maladie.

25. འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la mort.

26. མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance d’être confronté à ce qui est désagréable.

27. སྡུག་པ་མེད་པར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de perdre de ce qui agréable.

28. འདོད་པ་བཙལ་ཏེ་མ་རྙེད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ཡང་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de ne pas obtenir, même si on le recherche, ce que l’on désire.

29-36. Huit aspects de souffrances. Il convient de les distinguer des huit souffrances སྡུག་བསྔལ་བརྒྱད།  :

29. གྲང་བའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances du froid.

30. ཚ་བའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances du chaud.

31. བཀྲེས་པའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances de la faim.

32. སྐོམ་པའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances de la soif.

33. རང་དབང་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances de l’absence de liberté.

34. བདག་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de s’infliger des tourments à soi-même.

« Comme celles des Jaïn གཅེར་བུ་པ།. »

35. གནོད་པ་གཞན་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances des tourments infligés par autrui.

« Comme être frappé par la main, par une motte de terre ou autres, ou piqué par des abeilles, des moustiques et autres. »

36. སྤྱོད་ལམ་སྣ་གཅིག་གིས་གནས་པའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances de ne demeurer que dans une seule conduite.

37-45. Neuf aspects de souffrances :

37. བདག་ཉིད་རྒུད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de sa propre décrépitude.

38. གཞན་རྒུད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la décrépitude d’autrui.

39. ཉེ་དུ་རྒུད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de la décrépitude des proches.

40. ལོངས་སྤྱོད་ཉམས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du déclin des possessions.

41. ནད་མེད་པ་ལས་ཉམས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du déclin de la santé.

42. ཚུལ་ཁྲིམས་ཉམས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du déclin de l’éthique.

43. ལྟ་བ་ཉམས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du déclin des vues.

44. ཚེ་འདིའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances de cette vie.

45. ཚེ་ཕྱི་མའི་སྡུག་བསྔལ། Les souffrances des vies suivantes.

46-55. Dix aspects de souffrances :

46. ལུས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་ཁ་ཟས་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer de nourriture et du necessaire pour le corps.

47. བཏུང་བ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer de boisson.

48. བཞོན་པ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer de véhicules.

49. གོས་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer de vêtements.

50. རྒྱན་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer d’ornements.

51. སྣོད་སྤྱད་ཀྱི་ཡོ་བྱད་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer d’ustensiles.

52. སྤོས་དང་མེ་ཏོག་ཕྲེང་དང་ བྱུག་པའི་ཡོ་བྱད་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer d’encens, de guirlandes de fleurs, ou d’onguents.

53. གར་དང་གླུ་དང་རོལ་མོའི་སྒྲའི་ཡོ་བྱད་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer des biens nécessaires pour la danse, le chant et la musique.

54. སྣང་བའི་ཡོ་བྱད་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de manquer de lumière.

55. སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་དག་དགའ་དགུར་སྤྱོད་པའི་ལུས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance des hommes et des femmes de manquer des instruments utilisés pour les plaisirs sensuels.

56-110. Un second groupe de cinquante-cinq aspects de souffrances :

56-57. Les [deux] aspects de toutes les souffrances སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད། :

56. སྔོན་གྱི་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui provient d’une cause antérieure.

57. ད་ལྟར་གྱི་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui provient d’une condition présente.

58-61. Les [quatre] aspects des grandes souffrances སྡུག་བསྔལ་ཆེན་པོ། :

58. ཡུན་རིང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance de longue durée.

59. བཟོད་བརླག་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance insupportable.

60. སྣ་ཚོགས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance multiple.

61. རྒྱུན་མི་འཆད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance continuelle.

62-65. Les [quatre] aspects des souffrances qui proviennent de toutes parts ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྡུག་བསྔལ། :

62. སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance des êtres des enfers.

63. དུད་འགྲོའི་སྐྱེ་གནས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du royaume animal.

64. ཡི་དྭགས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du monde des esprits avides.

65. བདེ་འགྲོར་གཏོགས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance dans les états fortunés.

66-71. Les [six] aspects des souffrances qui proviennent de s’être engagé dans l’erreur ལོག་པར་ཞུགས་པའི་སྡུག་བསྔལ། :

66. ཚེ་འདི་ལ་གཞན་གྱིས་གནོད་པར་བྱས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance provoquée par le tort infligé par autrui dans cette vie.

67. གཞན་ལ་གནོད་པ་བྱས་པ་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance provoquée par le tort infligé à autrui.

68. ཁ་ཟས་མི་མཐུན་པ་ཟོས་པས་ཁམས་མ་སྙོམས་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཀུན་ནས་སློང་བ། La souffrance qui provient d’un déséquilibre des éléments du fait d’avoir ingéré de la nourriture inappropriée.

69. ཚེ་འདི་ལ་བདག་ཉིད་ཀྱིས་མི་རིགས་པར་སྡུག་བསྔལ་བར་བྱས་པ་ལས་བདག་གིས་བྱས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཀུན་ནས་སློང་བ། La souffrance occasionnée par soi-même du fait de s’être infligé des tourments par des conduites incorrectes dans cette vie.

70. ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་དེ་ལ་ཤས་ཆེར་གནས་པས་ཉོན་མོངས་པ་དང་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་ཀུན་ནས་དཀྲིས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance par laquelle sont expérimentés les tourments associés aux facteurs perturbateurs de base et secondaires du fait de se laisser à l’attention incorrecte.

Voir attention incorrecte ཚུལ་མིན་ཡིད་བྱེད།, six facteurs perturbateurs de base རྩ་ཉོན་དྲུག et vingt secondaires ཉེ་ཉོན་ཉི་ཤུ།.

71. ལུས་དང་ངག་དང་ཡིད་ཀྱི་ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་ཤས་ཆེ་བས་ཕྱི་མ་ལ་ངན་སོང་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance par laquelle sont expérimentés les tourments des états infortunés dans les vies suivantes du fait de s’être laissé aller à des activités nuisibles du corps, de la parole et de l’esprit.

72-77. Les [six] aspects des souffrances de l’engagement འཇུག་པའི་སྡུག་བསྔལ།, qui proviennent des six incertitudes fondamentales མ་ངེས་པ་རྣམ་པ་དྲུག :

72. ལུས་མ་ངེས་པས་རྒྱལ་པོར་གྱུར་པ་ལས་མི་དབུལ་པོར་གྱུར་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à son statut [litt.

du corps] tant que l’on tourne dans le cycle des existences qui fait qu’étant roi on devient mendiant.

73. ཕ་མ་མ་ངེས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à ses parents.

74. བུ་དང་ཆུང་མ་མ་ངེས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à ses enfants.

75. བྲན་དང་བྲན་མོ་དང་ལས་བྱེད་པ་དང་ཞོ་ཤས་འཚོ་བ་མ་ངེས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à ses serviteurs, ses employés, ses collaborateurs.

76. མཛའ་བཤེས་དང་གྲོས་གྲོགས་དང་ཉེ་དུ་དང་སྣག་གི་གཉེན་མཚམས་མ་ངེས་པ་ལས་བྱུང་བ་དེ་འཁོར་བར་འཁོར་བ་ན་ཕ་མར་གྱུར་པ་ནས་རྒྱས་པར་མཛའ་བཤེས་དང་། གྲོས་གྲོགས་དང་ཉེ་དུ་དང་སྣག་གི་གཉེན་མཚམས་ཀྱི་བར་དུ་གྱུར་པ་ལས་དུས་གཞན་དུ་འཁོར་བར་འཁོར་བ་ན་གསོད་པ་དང་ཕྱིར་རྒོལ་བ་དང་དགྲ་བོར་གྱུར་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à ses amis, ses conseillers, et ses proches qui, tant que l’on tourne dans le cycle des existences, deviennent en d’autres temps nos meurtriers, nos opposants, nos ennemis.

77. འཁོར་བར་འཁོར་བ་ན་ལོངས་སྤྱོད་མ་ངེས་པས། ལོངས་སྤྱོད་ཆེན་པོར་གྱུར་པ་ལས་ཕྱིས་དུས་གཞན་དུ་མཆོག་ཏུ་དབུལ་པོར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’incertitude liée à ses possessions tant que l’on tourne dans le cycle des existences qui fait qu’étant riche on devient totalement démuni dans des temps ultérieurs.

78-84. Les [sept] aspects des souffrances qui proviennent de ce que l’on ne souhaite pas མི་འདོད་པས་བྱས་པའི་སྡུག་བསྔལ། :

78. ཚེ་རིང་བར་འདོད་པ་ལ་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཚེ་ཐུང་བར་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite une longue vie, celle-ci est abrégée.

79. བྱད་བཟང་བར་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་བྱད་ངན་པར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite avoir belle apparence, on devient laid.

80. རིགས་མཐོན་པོར་སྐྱེ་བར་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་རིགས་དམའ་བར་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite prendre naissance dans une famille de rang élevé, on naît dans une famille de rang inférieur.

81. དབང་ཕྱུག་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་དབུལ་པོར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite être puissant, on devient indigent.

82. སྟོབས་ཆེ་བར་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་སྟོབས་ཆུང་ངུར་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite être fort, on devient faible.

83. ཤེས་བྱ་ཤེས་པར་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་རྨོངས་པའི་ཤེས་པ་ཀུན་དུ་སྤྱོད་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite la connaissance, on est accablé par l’obscurité.

84. ཕ་རོལ་ཕམ་པར་འདོད་པ་ལས་ཀྱང་མི་འདོད་བཞིན་དུ་བདག་ཉིད་ཕམ་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui advient du fait qu’alors que l’on souhaite vaincre autrui on est soi-même vaincu.

85-92. Les [huit] aspects des souffrances du dénuement ཕོངས་པའི་སྡུག་བསྔལ། :

85. ཁྱིམ་པ་རྣམས་ཀྱི་བུ་དང་ཆུང་མ་ལ་སོགས་པ་འགྲིབ་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement infligée, pour les laïcs, par la disparition de ses enfants, de son conjoint et autres.

86. རབ་ཏུ་བྱུང་བ་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པ་ཉོན་མོངས་པ་འཕེལ་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement infligée, pour les religieux, par la prolifération des facteurs perturbateurs de l’esprit tels que l’attachement.

87. མུ་གེས་ཕོངས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement infligée par la famine.

88. ཕ་རོལ་གྱི་དམག་ཚོགས་ཀྱིས་ཕོངས་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement infligée par une armée ennemie.

89. དགོན་པ་དང་གཅོང་རོང་དུ་འགྲོ་བའི་ཉམ་ང་བས་ཕོངས་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement lorsqu’on est terrorisé au moment de traverser des lieux désertiques et des ravins.

90. ཕ་རོལ་ལ་རག་ལས་པས་འཚོ་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement lorsqu’on dépend d’autrui pour subsister.

91. ཡན་ལག་དང་ཉིང་ལག་ཉམས་པས་ཕོངས་པར་གྱུར་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement lorsque sont mutilés des membres ou des membres secondaires.

Voir membre secondaire ཉིང་ལག.

92. གསད་པ་དང་བཅིང་བ་དང་བཅད་པ་དང་བརྡེག་པ་དང་བསྐྲད་པ་ལ་སོགས་པས་ཕོངས་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance du dénuement lorsqu’on est tué, enchaîné, découpé, frappé, expulsé et autres.

93-100. Les [huit] aspects des souffrances consécutives རྗེས་སུ་འབྲེལ་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ།  provoquées par les huit préoccupations mondaines འཇིག་རྟེན་ཆོས་བརྒྱད། :

93. འཇིག་པའི་ཆོས་ཅན་འཇིག་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par la destruction de ce qui est soumis à la destruction.

94. ཟད་པའི་ཆོས་ཅན་ཟད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par l’épuisement de ce qui est soumis à l’épuisement.

95. རྒ་བའི་ཆོས་ཅན་རྒ་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par le vieillissement de ce qui est soumis au vieillissement.

96. ན་བའི་ཆོས་ཅན་ན་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par la maladie de ce qui est soumis à la maladie.

97. འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par la mort de ce qui est soumis à la mort.

98. མ་རྙེད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par la perte.

99. མི་སྙན་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par la mauvaise réputation.

100. སྨད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par les critiques.

101-110. Les [dix] aspects des souffrances de tous les aspects རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ།  qui sont à l’opposé des cinq aspects du bonheur བདེ་བ་རྣམ་པ་ལྔ། :

101. རྒྱུའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance en tant qu’aspect causal de la souffrance.

Voir l’aspect causal du bonheur རྒྱུ་བདེ་བ།.

102. ཚོར་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance en tant qu’aspect d’expérience de la souffrance.

Voir l'aspect d'expérience du bonheur ཚོར་བ་བདེ་བ།.

103. བདེ་བ་མེད་པ་ཅན་གྱི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance en tant qu’absence de bonheur.

Voir l’aspect d’antidote à la souffrance du bonheur སྡུག་བསྔལ་གྱི་གཉེན་པོའི་བདེ་བ།.

104. ཚོར་བ་རྒྱུན་མི་འཆད་པའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui n’interrompt pas les sensations.

Voir le bonheur qui interrompt les sensations ཚོར་བའི་རྒྱུན་ཆད་པའི་བདེ་བ།.

105. མངོན་པར་འབྱུང་བ་དང་རབ་ཏུ་དབེན་པ་དང་ཉེ་བར་ཞི་བ་དང་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བདེ་བའི་མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ཁྱིམ་པ་དང་འདོད་པའི་ཁམས་དང་ཀུན་དུ་སྦྱོར་བ་ལས་བྱུང་བའི་རྟོག་པ་དང་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance qui est à l’opposé du bonheur du départ, de la solitude, de l’apaisement profond et de l’Eveil pleinement accompli : la vie laïque, le monde du désir, les conceptions issues des liens constants et l’état d’être ordinaire.

Voir bonheur du départ མངོན་པར་འབྱུང་བའི་བདེ་བ།, le bonheur de la solitude རབ་ཏུ་དབེན་པའི་བདེ་བ།, le bonheur de l’apaisement profond ཉེ་བར་ཞི་བའི་བདེ་བ།, le bonheur de l’Eveil pleinement accompli རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བདེ་བ།, lien constant ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ།, être ordinaire སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ།.

106. གནོད་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance infligée par la violence.

107. ཡོ་བྱད་མེད་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance causée par le manque des objets de première nécessité.

108. ཁམས་མ་སྙོམས་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance liée au déséquilibre des éléments.

109. དགའ་བ་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། La souffrance provoquée à la transformation de la joie.

110. ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པའི་ཕྱོགས་གནས་ངན་ལེན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་། La souffrance due aux mauvaises tendances qui encouragent les facteurs perturbateurs de l’esprit qui opèrent dans les trois mondes.