སྐྱེས་བུ་གསུམ།

Les trois types de pratiquants, les trois types d'êtres

Dans La Lumière de la voie བྱང་ཆུབ་ལམ་གྱི་སྒྲོན་མ།, Atiśa Dīpaṃkara Śrī Jñāna ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤ།  distingue trois types de pratiquants :

« Les inférieurs, moyens et suprêmes, reconnaissez les trois classes d’êtres. Je vais définir chaque catégorie en éclairant ses particularités. Celui qui, quels que soient les moyens employés, ne recherche que les seuls plaisirs du cycle des existences, celui-là est le dernier par sa motivation, sachez-le. Celui qui, se détournant des plaisirs de l’existence conditionnée et évitant les karma nuisibles, recherche uniquement la paix de la libération personnelle, cet être est qualifié de moyen. Celui qui, partant de ses propres souffrances, désire à tout prix éliminer entièrement toutes les souffrances des autres, cet être-là est suprême. »

[[ཆུང་ངུ་འབྲིང་དང་མཆོག་གྱུར་པས། །སྐྱེས་བུ་གསུམ་དུ་ཤེས་པར་བྱ། ། དེ་དག་མཚན་ཉིད་རབ་གསལ་བ། །སོ་སོའི་དབྱེ་བ་བྲི་བར་བྱ། །གང་ཞིག་ཐབས་ནི་གང་དག་གིས། །འཁོར་བའི་བདེ་བ་ཙམ་དག་ལ། །རང་ཉིད་དོན་དུ་གཉེར་བྱེད་པ། །དེ་ནི་སྐྱེས་བུ་ཐ་མར་ཤེས། །སྲིད་པའི་བདེ་ལ་རྒྱབ་ཕྱོགས་ཤིང་། །སྡིག་པའི་ལས་ལས་ལྡོག་བདག་ཉིད། །གང་ཞིག་རང་ཞི་ཙམ་དོན་གཉེར། །སྐྱེས་བུ་དེ་ནི་འབྲིང་ཞེས་བྱ། །རང་རྒྱུད་གཏོགས་པའི་སྡུག་བསྔལ་གྱིས། །གང་ཞིག་གཞན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཀུན། །ཡང་དག་ཟད་པར་ཀུན་ནས་འདོད། །སྐྱེས་བུ་དེ་ནི་མཆོག་ཡིན་ནོ།]]»

1. སྐྱེས་བུ་ཆུང་ངུ་། adhama puruṣa/ Pratiquant de motivation inférieure.

Litt. être inférieur. Son objectif principal est d'obtenir pour lui-même une renaissance fortunée : humaine ou divine.

2. སྐྱེས་བུ་འབྲིང་བ། mādhyama puruṣa/ Pratiquant de motivation médiane.

Litt. être médian. Son objectif principal est de se libérer du cycle des existences.

3. སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ། uttama puruṣa/ Pratiquant de motivation supérieure.

Litt. Grand être. Son objectif est d’obtenir l'Eveil complet d'un Buddha afin de libérer tous les êtres de la souffrance et de les conduire au bonheur suprême.

Les termes « inférieur » et « supérieur » ne constituent pas des jugements de valeur, mais qualifient l’ampleur de la motivation.